قید چیست؟ آموزش قید و انواع قید در زبان فارسی با مثال

قید از آن نقش هایی است که مفهوم جمله را کامل می کند. در این مقاله قصد داریم تا انواع قید را به صورت کامل توضیح دهیم. پس اگر به دنبال منبعی کامل برای انواع قید هستید، این مقاله برای شماست! آن را از دست ندهید.

قید چیست؟

پیش تر در مقاله آموزش نوع کلمه و نقش کلمه، گفتیم که نوع کلمه و نقش کلمه، دو بخش مهم در دستور زبان فارسی را دارد.

و در همان مقاله نیز توضیح دادیم که «قید» نوعی از کلمه است که خاصیت و ویژگی های آن را در خارج از جمله بررسی می کنیم.

در پاسخ به این سوال که «قید چیست؟» باید بگوییم که:

وقتی یک کلمه را به جمله اضافه کنیم که آن کلمه، بیان کننده یک ویژگی از فعل جمله باشد و با حذف آن کلمه، ماهیت جمله تغییر نکند، به آن کلمه قید می گویند.

به مثال های زیر توجه کنید:

من خسته به خانه رسیدم.

کلمه «خسته» یک ویژگی اضافه به فعل «رسیدن» اضافه می کند: «خسته رسیدن». حال اگر کلمه «خسته» را از جمله حذف کنیم، ماهیت جمله تغییری نمی کند: «من به خانه رسیدم»

سریع با من تماس بگیر.

قید در مثال بالا، «سریع» است. درواقع قید این جمله، یک ویژگی را به فعل اضافه کرده است:«سریع تماس گرفتن». حال اگر قید را حذف کنیم، جمله می شود: «با من تماس بگیر» و همانطور که می بینید، ماهیت جمله تغییر نکرد.

انواع قید

انواع قید های پرکاربرد عبارتند از:

• قید زمان
• قید مکان
• قید کمیت
• قید کیفیت
• قید حالت
• قید پرسش
• قید تکرار

در ادامه تک تک موارد موجود در انواع قید (که بالا گفتیم) را با مثال توضیح می دهیم؛

اما انواع قید بسیار فراتر و بیشتر از موارد بالاست ولی معمولا کاربرد خیلی کمی دارند و فعلا به دردتان نمی خورد!

با این حال در ادامه توضیح کامل و با مثال انواع قیدی که بالاتر گفتیم، لیست کاملی از انواع دیگر قید را به همراه مثال آورده ایم که با کلیک روی اینجا می توانید به آن بخش هدایت شوید.

قید زمان

وقتی بواسطه کلمه ای، یک ویژگی که به زمان ربط داشته باشد را به فعل نسبت دهیم، به آن کلمه قید زمان می گویند. درواقع قید زمان، قیدی است که ویژگی زمان را به فعل نسبت می دهد.

کلماتی مانند:«فردا، امشب، بزودی، اخیرا و…» قید زمان هستند.

به مثال زیر توجه کنید:

من صبح به مدرسه می روم.

قید در مثال بالا کلمه «صبح» است که یک ویژگی زمانی را به فعل نسبت می دهد. پس «صبح» قید زمان است.

قید مکان

وقتی قید موجود در جمله، یک ویژگی که مربوط به مکان و موقعیت است را به فعل نسبت دهد، آن قید، قید مکان است.

کلماتی مانند:«اینجا، آنجا، پایین، بالا و…» قید مکان هستند.

به مثال زیر توجه کنید:

آنجا با پدرم ملاقات کردم.

قید جمله بالا یعنی «آنجا»، ویژگی مکان را به فعل نسبت می دهد؛ پس از انواع قید باید قید مکان را برای «آنجا» پسندید.

قید کمیت

قید کمیت (قید مقدار)، مقدار و اندازه (و درکل یک ویژگی کمیتی) را به فعل نسبت می دهد.

کلماتی مانند:«بسیاری، کمی، مقداری، زیاد و…» قید کمیت هستند.

امروز کمی کسالت دارم.

قید «کمی» بیانگر کم بودن مقدار کسالت است.

قید کیفیت

یکی دیگر از انواع قید، قید کیفیت است. این نوع از قید چگونگی فعل را می رساند و به همین سبب به آن «قید چگونگی» نیز می گویند.

کلماتی مانند:«سریع، سفت، نرم و…» قید کیفیت هستند.

برای تشخیص قید کیفیت از انواع قید های مختلف که بالاتر گفتیم و پایینتر نیز خواهیم گفت، کافیست کلمه «چگونه» را از فعل بپرسیم و بسنجیم که جواب همان معنی کلمه قید را می دهد یا نه.

برای بهتر فهمیدن قید کیفیت، به مثال زیر توجه کنید:

اخلاقیات اورا خوب می شناسم.

«خوب» قید کیفیت یا همان قید چگونگی برای فعل ما است.

قید حالت

این نوع از قید، یک حالت را (علاوه بر فعل) به مفعول و نهاد نسبت می دهد.

کلماتی مانند:« خوشحال، گریان، شجاعانه و…» قید حالت هستند.

برای فهم بهتر توضیح این نوع از قید، به مثال زیر توجه کنید.

او خندان از پله ها بالا رفت.

قید جمله بالا یعنی «خندان»، یک حالت را به فعل و نهاد نسبت می دهد.

قید پرسش

کلماتی وجود دارند که به پرسش سازی کمک می کنند، درواقع این کلمات، یک حالت خاص را از جمله پرسشی می پرسند و با حذف این کلمات باز هم جمله، پرسشی باقی می ماند و ماهیت کلی جمله تغییر نمی کند که به این نوع از کلمات، قید پرسش می گویند.

کلماتی مانند:«آیا، هیچ، کی و…» از انواع قید پرسش هستند.

برای این که بهتر منظورمان را متوجه شوید، به مثال زیر توجه کنید:

کی به خانه رفتی؟

جمله بالا بدون قید، «به خانه رفتی؟» است و قید این جمله یعنی «کی»، یک جزء از فعل «رفتن»، یعنی زمانِ رفتن را می پرسد.

قید تکرار

به نوعی از قید که برای تکرار و توصیه بیشتر استفاده می شود، قید تکرار می گویند.

کلماتی مانند:«دوباره، همچنین، اکیداً و…» قید تکرار هستند.

به مثالهای زیر توجه کنید.

باز هم می گویم که تکالیفت را بنویس.

در جمله بالا قید «باز هم» است و از نوع قید تکرار است.

---

تا اینجا برایتان انواعی از قید را گفتیم که بسیار پر تکرار هستند و در متوسطه اول بسیار به کارتان می آید اما در ادامه قرار است انواع دیگری از قید ها را با مثال بگوییم که کاربرد کمتری نسبت به بقیه قید ها دارند.

قید هایی که کاربرد کمتری در فارسی اول متوسطه دارند

انواع قید های با کاربرد کمتر نسبت به بقیه قید ها را در ادامه آورده ایم:

• قید‌ تعجب: کلماتی مانند:«عجب، شگفتا و…» قید تعجب هستند. مانند: شگفتا! برای بار سوم رتبه اول مسابقات شدی.
• قید‌ تأسف: کلماتی مانند:«آه، افسوس، متاسفانه و…» قید تاسف هستند. مانند: متاسفانه او دیشب درگذشت.
• قید‌ تأکید: کلماتی مانند:«البته، به راستی، مطمئناً و…» قید تأکید هستند. مانند: مطمئنا تو دانش آموز موفقی هستی.
• قید‌ تدریج: کلماتی مانند:«سال به سال، کم کم، ذره ذره و…» مانند: قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود.
• قید‌ تردید: کلماتی مانند:« شاید، گمان کنم، گویا، احتمالا و…» قید تردید هستند. مانند: احتمالا این را خوانده ام.
• قید‌ آرزو (قید درخواست و تمنا): کلماتی مانند:«کاش، لطفا و…» مانند: لطفا آن لیوان را به من بدهید.
• قید‌ تدریج: کلماتی مانند:«سال به سال، کم کم، ذره ذره و…» مانند: قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود.
• قید‌ تفسیر: کلماتی مانند:« به این معنی، به تفسیر، یعنی و…» مانند:  365 روز بدهی دارید، به عبارتی باید جریمه یک سال کامل را بپردازید.
• قید‌ نفی: کلماتی مانند:«اصلا، ابداً، به هیچ وجه و…» مانند: اصلا من همچین حرفی نزدم.
• قید‌ استثنا: کلماتی مانند:«استثنائاً، مگر و…» مانند: استثنائاً این ماه حقوق کمتری می گیرید.
• قید‌ ترتیب:  کلماتی مانند:« یکی یکی، دوتا دوتا و…» مانند: همسایه مان دوتا دوتا نذری برمیداشت!
• قید‌ تشبیه: کلماتی مانند:« انگاری، گویی و…» مانند: گویی دستش را بریده اند.
• قید‌ اختصار: کلماتی مانند: خلاصه، سرتان را درد نیاورم و…» مانند: خلاصه دستش بند بود و نتوانست بیاید.
• قید‌ علت: کلماتی مانند:« ازین رو، زیرا، برای این که و…» مانند: امتحان امروز را خراب کردم زیرا که درسم را نخوانده بودم.
• قید‌ انحصار: کلماتی مانند:« تنها، فقط، انحصاراً» مانند: او فقط خودش را می پسندد.

در بالا برایتان انواع قید را که کمتر کاربرد دارند را آوردیم.

نمونه سوال

در جمله زیر، قید را پیدا کنید و نوع آن را مشخص کنید.
«بازهم اوضاع خراب شد»

بازهم قید تاکید است.

برای دیدن پاسخ، روی سوال کلیک کنید.

سوالات متداول