سجع چیست با مثال – آموزش کامل سجع و انواع سجع

در ادبیات فارسی یکی از آرایه هایی که وجود دارد سجع است که عدم آشنایی با این آرایه ممکن است سوالاتی مانند: سجع چیست؟ ، سجع چند نوع است؟ ، فرق سجع با جناس چیست؟ و… را برایتان بوجود بیاورد.

به همین سبب ما برایتان مقاله آموزش سجع را نوشتیم تا یکبار برای همیشه این آرایه ساده و زیبا را بیاموزید. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

سجع چیست؟

وقتی در پایان جملات ، کلماتی را بیاوریم که وزنشان، یا حرف آخرشان و یا هردو، یکسان باشند، به آن سجع می گوییم.

به همین سبب وقتی در جملاتی که به صورت نثر هستند، آرایه سجع را می آوریم و جمله را آهنگین و شعرگونه می کنیم، به آن جمله، نثر مسجع یا نثر آهنگین می گویند.

فرق سجع با جناس

با تعاریفی که پیشتر از سجع گفتیم، شاید برایتان این سوال پیش بیاید که فرق جناس با سجع چیست؟ مگر جناس هم همین کار را (یعنی آهنگین کردن عبارت) انجام نمی داد؟

درست است که هر دو کار آهنگین کردن نثر یا نظم را انجام می دهند اما، ساختار این دو فرق می کند؛

1. اولاً سجع فقط در قسمت های پایانی متن می آید؛
2. در سجع وزن و حروف رَوی یا همان حروف پایانی مشترک را بررسی می کنیم اما در سجع تمام واج های یک کلمه بررسی می شود.

ما در تجزینو برایتان مقاله کاملی درمورد آموزش جناس با مثال نوشته ایم که توصیه می کنیم آن را مطالعه کنید.

انواع سجع

آرایه سجع، سه نوع دارد:

• سجع متوازی
• سجع مطرف
• سجع متوازن

سجع متوازی

سجع متوازی به نوعی از آرایه سجع گفته می شود که کلمات سجع، هم در حرف پایانی و هم در وزن، یکسان باشند.

مانند: باران رحمت بی حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی دریغش  همه جا کشیده.

در مثال بالا، کلمات «رسیده – کشیده» و «رحمت – نعمت» و «همه را – همه جا»، هم دارای دو حرف پایانی یکسان هستند و هم در وزن یکسانند که به این نوع سجع در کلمات، سجع متوازی می گویند.

البته کلمات «بی حسابش – بی دریغش» و «باران – خوان» نیز دارای آرایه سجع می باشند اما چون هم وزن نیستند، به آن سجع متوازی نمی گوییم.

سجع مطرف

به سجعی سجع مطرف می گوییم که کلمات سجع فقط درحرف یا حروف پایانی با هم یکسان باشند. درواقع گاهی ممکن است که دو کلمه، دارای چند حرف پایانی یکسان باشند که باز هم سجع مطرف نامیده می شود.

مانند : محبت را غایت نیست از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست.

در مثال بالا، دو کلمه «غایت – نهایت» دارای حروف پایانی یکسانی هستند و همانطور که پیش تر گفتیم، به این نوع از کلمات در نثر، سجع مطرف می گویند.

سجع متوازن

به سجعی گفته می شود که کلمات سجع فقط در وزن، اشتراک داشته باشند.

مانند: مُلک بی دین باطل است و دین بی مُلک ضایع.

دو کلمه «باطل – ضایع» دارای وزن یکسانی هستند؛ در نتیجه به آن سجع متوازن می گوییم.

چگونه به سادگی تمام، سجع را شناسایی کنیم؟

تشخیص سجع و نوع آن، یکی از مواردی است که طراحان سوال آن را هدف قرار می دهند؛ برای تقویت مهارت خود در تشخیص سجع، باید تا جایی که می توانید تمرین کنید و مثال های مختلف را بررسی کنید؛

برای اولین بار در ایران، تیم تجزینو بسته ای تحت عنوان تجزیه تحلیل را آماده کرده است؛

این بسته شامل ۲ جزوه است، جزوه اول شامل تمام اشعار کتاب که به صورت گرافیکی کنار هم چیده شده اند و فضای کاملا مناسب برای تمرین و تجزیه و تحلیل اشعار را داده است.

جزوه دومی شامل تجزیه و تحلیل شمام اشعار کتاب است؛ در واقع در جزوه دومی، جزوه اول را پر کرده ایم.

تجزیه تحلیل شامل:

• مشخص کردن آرایه های ادبی مثل سجع و…
• مشخص کردن نقش های دستوری
• مشخص کردن گروه های اسمی
• مشخص کردن گروه های فعلی
• مشخص کردن تعداد جمله

برای کسب اطلاعات بیشتر، اینجا کلیک کنید.

نمونه سوال سجع

برای دیدن پاسخ ، روی سوال کلیک کنید.

در پایان امیدواریم از مقاله سجع چیست لذت برده باشید و کامل آن را خوانده باشید.

سوالات متداول