تشبیه و ارکان آن در زبان فارسی، یکی از مهم ترین مباحث را چه از نظر تستی و سوالاتی که از آن در امتحانات می آید و چه از نظر کاربرد آن در زیباسازی نوشته مان داراست؛ در این مقاله به طور کامل تشبیه و ارکان آن را زیر ذره بین قرار خواهیم داد تا یک بار برای همیشه این مبحث مهم را بیاموزید.
دانستن تشبیه و ارکان آن در فارسی چه کاربردی دارد؟
همانطور که پیشتر گفتیم، این مبحث بارها در سوالات امتحانی، چه در دوره اول دبیرستان و چه در دوره دوم دبیرستان از این مبحث سوالات بسیار خوبی آمده است که در این مقاله شما را برای پاسخ دادن به این سوالات امتحانی آماده می کنیم.
نمونه ای از سوالات تشبیه و ارکان تشبیه
در تصاویر زیر انواعی از سوالاتی که در امتحانات آمده است را آورده ایم.
حتما پس از پایان این مقاله به این تصاویر برگردید و به سوالات پاسخ دهید. البته سوالات دیگری را نیز در پایان این مقاله برایتان آورده ایم که می توانید برای سنجش خود در تشبیه و ارکان آن پاسخ دهید.
تشبیه چیست؟
اگر در نوشته یا حتی گفتارمان چیزی را به چیز دیگری تشبیه یا مانند کنیم، از آرایه تشبیه استفاده کرده ایم.
به مثال های زیر توجه کنید؛
مادر، همانند آبِ روان، پاک و زلال است.
در مثال بالا، «مادر» به آب روان «که پاک و زلال است» تشبیه شده؛ درواقع ویژگی پاکی و زلالی آب روان، به «مادر» نسبت داده شده است.
آن لباس، مانند برگ گل، سبز است.
در مثال بالا، «لباس»، به ویژگی «سبز بودن برگ گل» نسبت داده شده است.
البته هر کدام از مثال های بالا دارای ساختمان و اجزا یا همان ارکانی هستند که در ادامه به بررسی این ارکان می پردازیم؛
ارکان تشبیه
ارکان تشبیه عبارتند از:
- مشبه
- مشبه به
- ادات تشبیه
- وجه شبه
در ادامه هر یک از این موارد را با مثال توضیح می دهیم؛
مشبه
کلمه ای که قصد تشبیه کردن آن به چیزی یا ویژگی ای را داریم، مشبه می نامند.
به مثالی که قبلا هم آوردیم توجه کنید؛
مادر، همانند آبِ روان، پاک و زلال است.
در مثال بالا، «مادر» مشبه جمله است.
آن لباس، مانند برگ گل، سبز است.
در مثال بالا نیز مشبه «آن لباس» است.
مشبه به
کلمه ای که مشبه به آن تشبیه می شود را مشبه به می گویند.
به مثال زیر توجه کنید؛
مادر، همانند آبِ روان، پاک و زلال است.
مشبه به در مثال بالا، «آب روان» می باشد.
آن لباس، مانند برگ گل، سبز است.
«برگ گل» در مثال بالا مشبه به است.
ادات تشبیه
تصور کنید که یک نمایشگر با یک کیس کامپیوتر دارید؛ این دو وسیله هرکدام به تنهایی به درد نمی خورند مگر وقتی که با یک کابل این دو را به یکدیگر متصل کنید.
حالا این چه ربطی به ادات تشبیه دارد؟
به کلماتی که «مشبه» و «مشبه به» را به یکدیگر پیوند می دهند و وصل می کنند، ادات تشبیه می گویند.
کلماتی مانند: «هم چو – همچون – همانند – مانند – چو – چون و…» ادات تشبیه هستند.
ادات تشبیه در مثال کیس کامپیوتر و نمایشگر، همانند همان کابلی است که این دو وسیله را به همدیگر متصل می کند.
در مثال معروفمان یعنی
مادر، همانند آبِ روان، پاک و زلال است.
ادات تشبیه، کلمه «همانند» است.
آن لباس، مانند برگ گل، سبز است.
در مثال بالا نیز کلمه «مانند» ادات تشبیه می باشد.
وجه شبه
ویژگی مشترکی که بین مشبّه و مشبّه به وجود دارد را وجه شبه می نامند.
به مثال های زیر توجه کنید؛
مادر، همانند آبِ روان، پاک و زلال است.
در مثال بالا «پاک و زلال بودن» ویژگی ای است که بین مشبه و مشبه به (یعنی «مادر» و «آب روان») یکسان و مشترک است.
یا در مثالِ
آن لباس، مانند برگ گل، سبز است.
«رنگ سبز» ویژگی ای است که بین لباس و برگ گل مشترک است پس وجه شبه است.
۱۰ جمله با ارکان تشبیه
در ادامه ده جمله با ارکانش آورده ایم تا با خواندن آن بر مثال ها تسلط بیشتری پیدا کنید.
| اون مثل یک بچه لجبازه! | مشبه: اون مشبه به: بچه ادات تشبیه: مثل وجه شبه: لجباز بودن |
| صورتش مثل گچ سفید بود! | مشبه: صورتش مشبه به: گچ ادات تشبیه: مثل وجه شبه: سفیدی |
| از خنده سرما مثل درخت میلرزید! | مشبه: او مشبه به: درخت ادات تشبیه: مثل وجه شبه: لرزش شدید |
| اونقدر گرسنه بود که مثل یه خرس می‌خورد! | مشبه: او مشبه به: خرس ادات تشبیه: مثل وجه شبه: شدت گرسنگی و طمع در خوردن |
| خوابش مثل مرگ بود. | مشبه: خوابش مشبه به: مرگ ادات تشبیه: مثل وجه شبه: عمق و سنگینی |
| چشم‌هایش مثل الماس می‌درخشید. | مشبه: چشم‌هایش مشبه به: الماس ادات تشبیه: مثل وجه شبه: درخشندگی |
| زورش مثل گاو وحشی بود! | مشبه: زورش مشبه به: گاو وحشی ادات تشبیه: مثل وجه شبه: قدرت زیاد |
| زبونش مثل نیش مار بود! | مشبه: زبونش مشبه به: نیش زنبور ادات تشبیه: مثل وجه شبه: تندی و آسیب رساندن |
| کلاس مثل بمب از خنده ترکید! | مشبه: کلاس مشبه به: بمب ادات تشبیه: مثل وجه شبه: پرشور و ناگهانی بودن |
| حرفات مثل نبات شیرینه | مشبه: حرفات مشبه به: نبات ادات تشبیه: مثل وجه شبه: شیرین و دلنشین بودن |
کدام ارکان تشبیه را میتوان حذف کرد؟
ادات تشبیه و وجه شبه، رکن های فرعی تشبیه هستند و می توانند از جمله حذف شوند .
اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در مورد تشبیه پیدا کنید، می توانید بخش اضافه تشبیهی را از مقاله انواع اضافه مطالعه کنید.
نمونه سوال تشبیه و ارکان آن در فارسی هشتم
در مصراع « من اینجا چون نگهبان، تو چون گنج» کدام رُکن تشبیه حذف شده است؟
اگر مقاله تشبیه و ارکان آن در فارسی هشتم را به طور کامل خوانده باشید، متوجه می شوید که وجه شبه در این مصراع حذف شده است.
برای دیدن پاسخ، روی سوال کلیک کنید.
سوالات متداول
تشبیه چیست؟
مانند کردن یا شبیه کردن چیزی به چیز دیگر را تشبیه می گویند.
ارکان تشبیه کدامند؟
مشبّه – مشبّه به – ادات تشبیه – وجه شبه
ارکان تشبیهی که می توانند حذف شوند را نام ببرید.
ادات تشبیه – وجه شبه
واقعاً خیلی خوب ممنونم ازتون به عنوان یک دانش آموز خیلی خوب و راحت بود
بهترین و کامل ترین توضیحی بود که می شد راجب ارکان تشبیه گفت و ساده و مختصر بود و یک دانش اموز کامل متوجه می شه چون خیلی توضیحاتش مفهومی بود با تشکر فروان از سایت بی نظیرتون
🙏🏻🧡🧡
واقعا یکی از بهترین و خلاصه ترین توضیحات بود
واقعا ممنون از توضیح و سایت خوبتون
دقیقا