کلمه و واژه و همچنین ساختمان واژه از مهم ترین بخش های زبان فارسی هستند؛ در تجزینو واژه را از زوایای مختلف بررسی کرده ایم، مباحثی مانند: «کلمات ساده و غیر ساده، گروه اسمی، نوع و نقش کلمه و…» از این جمله هستند. در این مقاله نیز قرار است برایتان ساختمان واژه یا بهتر است بگوییم ساختار واژه را بررسی کنیم.
همانطور که در مقاله آموزش انواع فعل، فعل مرکب را آموزش دادیم، افعال را از لحاظ ساختاری و ساختمان بررسی و دسته بندی کردیم، قرار است واژه را از لحاظ ساختمان و ساختار بررسی و دسته بندی کنیم پس با ما همراه باشید.
ساختمان واژه
از لحاظ ساختار، کلمات را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:
- ساده
- وندی (مشتق)
- مرکب
- وندی مرکب
در ادامه هرکدام را به همراه مثال های جامع بررسی خواهیم کرد.
واژه های ساده
زمانی که فقط یک جزء معنادار را در کلمه ببینیم، آن واژه از نوع ساده است.
همانطور که از نام این ساختمان واژه معلوم است، ساده ترین شکل یک کلمه را دربر می گیرد. به مثال های زیر توجه کنید؛
میز
کتاب
کلاه
ژاکت
همانطور که می بینید، کلمات بالا از یک جزء معنا دار ساخته شده اند و نمی توان آنها را به جزء معنادار دیگری تجزیه کرد و این خاصیت واژه های ساده است!
واژه های وندی (مشتق)
زمانی که ساختار «یک جزء معنا دار + یک یا چند جزء معنا ساز» را در کلمه داشته باشیم، آن کلمه از نوع وَندی یا همان مُشتَق است.
برای درک ساختار واژه های وندی از ساختمان واژه، به مثال های زیر توجه کنید؛
مردانگی
ساختمان واژه مردانگی به این صورت است:
مرد: معنا دار + ا: معنا ساز + نگی: معنا ساز
همانطور که می بینید، واژه مردانگی از یک جزء معنادار «مرد» و دو جزء معنا ساز «ا» + «نگی» تشکیل شده است که این بیانگر این است که ساختمان این واژه از نوع وندی است.
گلدان
ساختمان واژه گلدان به صورت زیر است
گل: معنا دار + دان: معنا ساز
پس واژه گلدان از نوع وندی است زیرا از یک جزء معنا دار «گل» و یک جزء معنا ساز «دان» تشکیل شده است.
واژه های مرکب
زمانی که ساختار «دو یا چند جزء معنا دار» را در ساختمان واژه مان داشته باشیم، آن واژه از نوع مُرَکَّب است.
برای درک ساختمان واژه مرکب، به مثال های زیر توجه کنید؛
کتابخانه
ساختمان واژه کتابخانه به گونه زیر است:
کتاب: جزء معنا دار + خانه: جزء معنا دار
با بررسی ساختار کلمه کتابخانه به این نتیجه می رسیم که این واژه از نوع مرکب است.
موتورخانه
ساختمان کلمه موتور خانه به است شکل است که:
موتور: جزء معنا دار + خانه: جزء معنا دار
اگر ساختار این کلمه را بررسی کنیم مطمئنا باید ساختمان واژه را از نوع مرکب بگوییم.
واژه های وندی مرکب
هنگامی که ساختار «دو یا چند جزء معنادار + یک یا چند جزء معنا ساز» را در واژه خود داشته باشیم، آن واژه وندی مرکب است.
برای درک بهتر این نوع از ساختمان واژه یعنی وندی مرکب، باید مثال های زیر را بررسی کنیم؛
روزی دهنده
ساختار واژه روزی دهنده به گونه زیر است؛
روزی: معنا دار + ده: معنادار + نده: معنا ساز
پس واژه روزی دهنده از نوع وندی مرکب است.
رنگارنگ
ساختمان واژه رنگارنگ به صورت زیر است:
رنگ: معنا دار + ا: معناساز + رنگ: معنا دار
با بررسی ساختار واژه رنگارنگ (که در بالا آورده ایم) متوجه می شویم که این واژه از نوع وندی مرکب است.
دستگیره
ساختار واژه دستگیره به گونه زیر است:
دست: معنا دار + گیر:معنا دار + ه:معنا ساز
پس واژه دستگیره از نوع وندی مرکب است.
چند نکته مهم
- در ساختمان واژه، علامت های جمع، تر، ترین و ی نکره، جزء وند ها نیستند و به حساب نمی آیند.
- ی مصدری، جزء معنا ساز هستند.
نمونه سوال
کلمه «قبرستان» جزو کدام دسته از ساختمان واژه است؟
واژه قبرستان از نوع وندی است.
برای دیدن پاسخ، روی سوال کلیک کنید.
سوالات متداول
بخش های ساختمان واژه کدامند؟
ساده – وندی(مشتق) – مرکب – وندی مرکب
کدام حروف و کلمات جزو وند ها نیستند؟
علامت های جمع، تر، ترین و ی نکره
این بود از این مقاله و آموزش جامع و با مثالمان، امیدواریم توانسته باشیم به خوبی این موضوع را برایتان آموزش داده باشیم.
ببخشید نمیشه روزی دهنده رو کلا مشتق در نظر گرفت؟
چون میشه اینطوری هم گفت
روز:معنا دار + ی:معناساز +ده :معنادار +نده :معنا ساز
روزی به معنای رزق هستش
شما نمیتونید کلمه «روزی» رو به روز + ی تقسیم کنید.
واقعا خوب بود انتظارشو نداشتم ساعت ۱و نیم شب بفهممش
❤❤
واقعااااااا عالیییییییییی