حسن تعلیل چیست؟ – آموزش آرایه حسن تعلیل با مثال

حسن تعلیل در ادبیات فارسی کاربرد زیادی را چه در گفتار و چه در اشعار دارد، از این رو این مقاله را نگاشته ایم تا به پرسش هایی از قبیل «حسن تعلیل چیست» و «چگونه حسن تعلیل را تشخیص دهیم» و… را توضیح دهیم.

پس اگر آماده آموختن حسن تعلیل هستید، ادامه مقاله را با ما همراه باشید.

حسن تعلیل چیست

آوردن علتی ادبی برای کاری به طوری که مخاطب را قانع کند را حسن تعلیل می نامیم.

به بیانی دیگر اگر برای موضوعی، دلیل برای قانع سازی بیاوریم، از حسن تعلیل استفاده کرده ایم.

به مثال های زیر توجه کنید؛

اشک غماز من ار سرخ بر آمد *** چه عجب خجل از کرده خود پرده دری نیست که نیست

شاعر در بیت بالا، علت سرخ بود اشک را خجالت زدگی و شرمندگی می داند زیرا انسان شرمنده سرخ رنگ می شود.

باران همه برجای عرق می چکد از ابر *** پیداست که از روی لطیف تو حیا کرد

همانطور که وقتی انسان شرمنده می شود عرق ریز می شود، شاعر برای بارش باران، علت ادبی حیای ابر از چهره لطیف یار را می آورد.

بگفت ای هوادار مسکین من *** برفت انگبین یار شیرین من
چو شیرینی از من به در می رود *** چو فرهادم آتش به سر می رود

سعدی، سوختن و اشک ریختن شمع را دلیلی برای دوری محبوب او «انگبین» می داند و می گوید چون شیرینی از من بیرون می رود من مانند فرهاد از فراق شیرین گریه سر می دهم.

چو سرو از راستی بر زد علم را *** ندید اندر جهان تاراج غم را

سرسبزی و راست قامتی سرو دلیلی بریا عدم انحراف آن است.

نمونه سوال

برای دیدن پاسخ، روی سوال کلیک کنید.